Eerlijk in de spiegel kijken

Ben Tiggelaar schrijft wekelijks voor nrc.nl over persoonlijk leiderschap, werk en management. Dit keer ging het over reflecteren. Wie beter wil worden als leider, moet goed worden in zelfreflectie. Volgens de Amerikaanse socioloog en psycholoog Graham Gibbs moet je reflecteren in zes stappen. 

Wie beter wil worden als leider, moet goed worden in zelfreflectie. Maar systematisch en kritisch kijken naar jezelf, je beslissingen en je gedrag, dat is niet makkelijk. Ik las de masterscriptie van Juri Hoedemakers: Het reflectieve vermogen van leiders. Hij won er de afgelopen week, als deeltijdstudent bedrijfskunde, een prijs mee van de Erasmus Universiteit. Enkele highlights.

Er zijn allerlei stappenplannen en modellen voor reflectie. Maar de meest aangehaalde aanpak is die van de Amerikaanse socioloog en psycholoog Graham Gibbs uit 1988. Volgens Gibbs moet je reflecteren in zes stappen.

Description: waar wil je op reflecteren? Beschrijf heel concreet de gebeurtenis, situatie of activiteit die je onder de loep wilt nemen. Beperk je tot feitelijkheden. Gevoelens en gedachten komen later.

Feelings: verken de gedachten en gevoelens die opkwamen voor, tijdens en na de gebeurtenis. Hoe kijk je bijvoorbeeld nu terug op wat er plaatsvond? Ben je er tevreden over of juist niet?

Evaluation: zet op een rijtje wat er wel en niet goed ging. Wat was jouw aandeel hierin en wat was de bijdrage van anderen?

Analysis: probeer de situatie te begrijpen. Hier maak je de stap van beschrijven naar begrijpen. Waarom ging het goed? Waarom ging het fout? Waardoor kwamen we tot een bepaald besluit? Waarom deed ik wat ik deed?

Conclusion: bij deze stap gaat het om de vraag: wat leer ik hiervan? Wat had je anders kunnen doen? En waar moet ik aan werken om het de volgende keer beter te doen?

Action plan: welke concrete afspraken maak je met jezelf of met anderen? Hoe kun je zorgen dat je het de volgende keer anders, beter aanpakt?

Scriptieprijswinnaar Hoedemakers dook in de literatuur en interviewde leidinggevenden. Zijn conclusie: wie goed wil reflecteren, heeft meestal de hulp van anderen nodig. Dat komt doordat we allemaal blinde vlekken hebben. De bekende dingen waarvan je niet weet dat je ze niet weet. Dus vraag een collega om hulp, een adviseur, een coach of een goede vriend.

Volgens Hoedemakers zouden we daarnaast eens moeten kijken hoe een hofnar vroeger leiders een spiegel voorhield. We hebben iemand nodig die onafhankelijk is, die geen blad voor de mond neemt en ons met positieve intenties en humor meeneemt door de stappen van het reflectieproces.

Een andere mooie les in zelfreflectie zag ik deze week in het interview van Tommy Wieringa met voormalig president Barack Obama. Obama vertelde over de verbazing die hij voelde toen hij, in zijn eigen ogen prematuur, in 2009 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg, nog maar enkele maanden nadat hij president was geworden.

Voorafgaand aan de ceremonie zag hij hoe een grote groep mensen met brandende kaarsen toestroomde om de winnaar te huldigen. Obama: „Ik dacht bij mezelf: oké, misschien verdien ik dit niet. Er is nog zo veel wreedheid en conflict in deze wereld. Maar wat die kaarsjes tegen me zeggen is: je moet het proberen. Je moet je best doen om die hoop te verdienen. Ongetwijfeld zul je tekortschieten. Maar alleen al door het te proberen, zul je de wereld waarschijnlijk beter maken.”

Bron: nrc.nl