Coaching in de zorg: Ruimte voor de mens achter de professional

Door Astrid Bijlard, huisarts, coach en supervisor

In mijn spreekkamer en in mijn coachingspraktijk zie ik allerlei soorten mensen en hoor ik verhalen. Een jonge moeder die zichzelf verliest in de zorg voor anderen. Een oudere patiënt die weet wat er moet gebeuren, maar de kracht mist om te beginnen. Een collega-huisarts die zich afvraagt of het ooit nog lichter wordt.

Na 22 jaar als huisarts en enkele jaren als coach van zorgprofessionals herken ik een patroon: de menselijke maat staat onder druk. Grenzen vervagen, verwachtingen groeien, en ruimte voor reflectie verdwijnt. Coaching en supervisie bieden hier een cruciale tegenkracht: een plek van reflectie, zelfzorg, heroriëntatie en persoonlijke groei. Een goede coach creëert een plek waar niet de rol, maar de mens centraal staat. Waar vragen gesteld mogen worden, waar ruimte is voor heroriëntatie en waar opnieuw gekozen kan worden voor balans, grenzen en betekenis.

De investering die zichzelf terugbetaalt

Voor jonge artsen in opleiding is coaching geen luxe, maar een noodzakelijke investering. Door vroegtijdige reflectie, eigenaarschap en balans voorkomen ze dat zij opbranden voordat ze echt zijn begonnen. Elke aios, elke coassistent, elke jonge arts verdient deze vorm van begeleiding.

Ook de meer ervaren collega’s kunnen veel hebben aan een coaching of supervisietraject, waarbij een professional, onder begeleiding van een supervisor, systematisch reflecteert op het eigen beroepsmatig handelen, met als doel het vergroten van professioneel bewustzijn, handelingsbekwaamheid en persoonlijke groei. De gelegenheid om stil te staan bij jezelf, je eigen handelen, de ingesleten patronen, een zoektocht naar balans. Uit eigen ervaring weet ik hoe waardevol het is als een professionele coach je ondersteunt bij de lastige dilemma’s die het medische vak met zich meebrengt.

De ruimte die een goede coach kan scheppen is geen luxe, maar noodzaak. Niet alleen voor de zorgprofessional, maar uiteindelijk ook voor de patiënt. Want pas als dokters voor zichzelf kunnen zorgen, kunnen ze dat ook voor de ander.

Vakmanschap, geen 'gesprek op gevoel'

Professionele coaching is geen vrijblijvend praatje. Het is een ambacht gestoeld op methodiek, ethiek en zelfreflectie. Daarom heb ik zelf heel bewust gekozen om de door LVSC erkende NHG Kaderopleiding Supervisie en Coaching te volgen en lid te worden van LVSC en de Coaches voor Medici. Coaches die zich hebben gespecialiseerd in medische professionals zijn specifiek opgeleid voor de complexiteit van het zorgvak: het continu balanceren tussen menselijkheid en systeemdruk, nabijheid en distantie, weten en niet-weten.

In november 2024 zetten vijf beroepsverenigingen, waaronder LVSC, een belangrijke stap: de gezamenlijke publicatie van de Beroepscode Professionele Coaching. Een mijlpaal voor iedereen die zich inzet voor mentale gezondheid en duurzame inzetbaarheid. Als beroepsorganisaties vinden we dat beroepscoaches aan kwaliteitseisen moeten voldoen. Zoals een erkende opleiding, intervisie, deskundigheidsbevordering en aansluiting bij een beroepsorganisatie die dit toetst en zichtbaar maakt en een professionele klachtenregeling biedt. De beroepscode professionele coaching voorziet hierin en helpt om de kwaliteit van begeleiding te borgen.

Maar een beroepscode op papier is slechts het begin. Als coaches weten we: betekenis ontstaat in dialoog en in ontmoeting. Daarom is het belangrijk dat ook de medewerkers in de gezondheidszorg, verzekeraars en HRM-professionals van de Beroepscode Professionele Coaching op de hoogte zijn. Als zij coaching willen starten of aanbevelen, moeten zij kunnen vertrouwen op de kwaliteit van de professional naar wie zij verwijzen.

Reflecteren binnen en buiten de lijnen

Een goede coach kijkt naar de (soms nog ongestelde) vraag van de cliënt en zoek daar de geschikte methode bij. In mijn coaching gebruik ik onder andere Art Based Learning (ABL), een methode waarin kunst de aanzet is tot reflectie. Kunst nodigt uit tot vertraging, verwondering en het toelaten van het niet-weten. In workshops zie ik hoe een schilderij ineens woorden geeft aan een dieper weten, hoe een beeld een vraag kantelt, hoe iemand in een kleur of vorm iets herkent wat hij in zichzelf nog niet durfde toe te laten.

Voor zorgprofessionals is dit vaak een verademing. Zij leren opnieuw kijken – naar zichzelf, naar de ander, naar hun werk. ABL stimuleert creatief denken, versterkt empathisch vermogen en opent een ruimte waarin intuïtie en analyse samenkomen. Kunst maakt ruimte voor complexiteit en nuance. Het raakt niet alleen het hoofd, maar ook het hart. En daarmee sluit het prachtig aan bij de existentiële dimensie van het zorgvak.

Ook in Generatieve AI zie ik een inspirerende aanvulling. Niet als vervanging van het gesprek, maar als partner in het denkproces. AI kan patronen zichtbaar maken, metaforen aandragen, nieuwe vragen formuleren – mits zorgvuldig en ethisch ingezet. Maar technologie mag nooit de menselijke relatie vervangen. Coaching blijft bij uitstek een ambacht waarin nabijheid, veiligheid en ethiek centraal staan.

Coaching als volwassen vak

De Beroepscode Professionele Coaching draagt bij aan hoogwaardige kwaliteit van ons mooie ambacht. Hij bevestigt: coaching is een volwassen beroep met eigen ethiek en vaktaal. Maar het is ook een vak in beweging. Juist in het samenspel met de zorg ligt een kans om reflectie opnieuw een plek te geven in een systeem dat dreigt te verharden. Coaching kan de zorg menselijker maken – als we kritisch blijven, professioneel werken en de dialoog blijven zoeken. Niet alleen met de ander, maar ook met onszelf.

Laten we die ruimte maken. Met aandacht. Met vakmanschap. En met elkaar.
________________________________________
Astrid Bijlard is huisarts, coach en supervisor – lid van LVSC en Coaches voor Medici